Concerten op de zaterdagmiddag, 16:00 uur, Westerkerk Veenendaal – toegang gratis

17 juni 2023 – 16:00 uur – Westerkerk, Goudvink 2, Veenendaal

​

Programma:

Het pianotrio

Een pianotrio is een kamermuziekensemble bestaande uit een piano en twee andere instrumenten, meestal viool en cello. De benaming pianotrio wordt ook gegeven aan een muziekstuk gecomponeerd voor zo’n ensemble. Het is een van de meest voorkomende bezettingen in de klassieke kamermuziek.

Alle belangrijke componisten sinds de tweede helft van de achttiende eeuw componeerden pianotrio’s. Joseph Haydn schreef tientallen pianotrio’s, waarin de rol van de cello weliswaar eerst beperkt was, maar later aan belang won. Bij Mozart bestaat het pianotrio uit gelijkwaardige partners, evenals bij Ludwig van Beethoven. Onder de vele Duitse componisten die in de negentiende eeuw meerdere composities in dit genre schreven vallen bijvoorbeeld Franz Schubert, Felix Mendelssohn Bartholdy, Robert Schumann en Johannes Brahms te noemen. In Frankrijk schreven Camille Saint-Saëns, Claude Debussy en Ernest Chausson werken voor deze bezetting.

Dvorak – Dumky-trio

Wel veertig keer speelde Antonín Dvořák zijn ‘Dumky’-trio ter gelegenheid van zijn vertrek naar de Verenigde Staten in 1892. Het publiek in Bohemen en Moravië was er verzot op. Een publiekslieveling is het nog steeds. Hoe komt dat?

Antonín Dvořák geldt, samen met de iets oudere Bedřich Smetana, als een Tsjechische nationale held. Zij waren in de negentiende eeuw de twee belangrijkste figuren voor de Tsjechische nationalistische muziek. De opkomst daarvan is vergelijkbaar met de zoektocht naar een nationale identiteit in gebieden die er eveneens minder toe deden dan de toonaangevende Duits-Oostenrijkse en Italiaanse muziekcentra. Componisten die zich met een ‘nationale’ muzikale taal bezighielden, kennen we ook uit onder andere Noorwegen, Finland en Hongarije.

Dvořák ontwikkelde zijn eigen muzikale taal door de liefde voor de volksmuziek en -dans van zijn vaderland te verenigen met op de Duitse romantische stijl gestoeld vakmanschap. Dat betekent trouwens niet dat hij volksmelodieën kopieerde. Hij componeerde originele melodieën, maar paste in zijn werken wel volkse stijlelementen toe, zoals melodieën in parallelle tertsen en sexten, parallelle kwinten in de baslijn (‘doedelzakkwinten’), een hoofdrol voor de klarinet, en een snelle afwisseling van majeur- en mineurtoonsoorten. Ook schreef hij (delen van) werken in de stijl van een bepaalde volksdans, zoals de furiant (een snelle dans, waarin twee- en driedelige maten worden afgewisseld) of de polka (een snelle dans in twee- of vierkwartsmaat). In deze, maar ook in andere Slavische dansen komen veel accentverschuivingen voor. Verder valt in een flink aantal volksdansen de afwisseling op van, in min of meerdere mate, contrasterende gedeelten – iets waar Dvořák ook dol op was.

In de roemrijke jaren rond 1890 componeerde Dvořák misschien wel zijn meest ‘volkse’ werk: het vierde en laatste Pianotrio in e klein, opus 90 ‘Dumky’. Het werk ontstond tussen november 1890 en 12 februari 1891. Violist Ferdinand Lachner, cellist Hanuš Wihan en de componist zelf aan de piano voerden het trio op 11 april 1891 voor het eerst uit in Praag tijdens een concert waarbij Dvořák een eredoctoraat van de Karelsuniversiteit ontving. Het werk raakte zo geliefd, dat Dvořák het ook speelde tijdens zijn veertig (!) afscheidsconcerten in Bohemen en Moravië, voordat hij in 1892 naar de Verenigde Staten vertrok om directeur van het National Conservatory of Music of America in New York te worden. Bij de publicatie in 1894 controleerde zijn vriend en collega Johannes Brahms de drukproef van het pianotrio, aangezien Dvořák zelf in Amerika was.

Verrassend genoeg bestaat het Pianotrio in e klein niet uit de destijds gebruikelijke vier delen, maar uit zes zogenaamde dumky – vandaar de bijnaam. Dumky is het meervoud van dumka, het verkleinwoord van duma, een droefgeestige Slavische (van oorsprong Oekraïense) volksballade. Net als sommige andere Oost-Europese componisten maakte Dvořák van de dumka een vorm waarin langzame, melancholieke ‘vertellingen’ worden afgewisseld met snelle dansen.

De in Veenendaal opgegroeide Allard Hartkamp begon op achtjarige leeftijd met cellospelen aan muziekschool De Muzen. Vanaf zijn zestiende studeerde hij in de Vooropleiding van het Utrechts Conservatorium bij Lenian Benjamins. Later behaalde hij zijn Bachelorsdiploma bij Jeroen den Herder aan het Conservatorium van Amsterdam en zijn Masterdiploma bij Raphael Wallfisch in Zürich, Zwitserland. Tijdens zijn studie was hij deelnemer bij talrijke masterclasses van gerenommeerde cellisten en studeerde in het bijzonder veel kamermuziek.

Na zijn studie was hij werkzaam in vele professionele orkesten en kamermuziekformaties, onder andere in het Musikkollegium Winterthur, het Sinfonieorchester Liechtenstein en het Zürcher Kammerorchester. Concertreizen voerden hem naar vele Europese landen en ook naar Azië. Meer dan eens werd hij uitgenodigd zelf workshops en masterclasses te geven, bijvoorbeeld in Diyarbakir, Turkije en in Bangalore, India.

Allard werd eveneens actief als dirigent en organisator van muzikale projecten. Zo heeft hij koorweken en -reizen georganiseerd binnen en buiten Zwitserland. Daarnaast begon hij weer te studeren en behaalde in Zürich zijn diploma Kerkmuziek en Koordirectie. Vandaag de dag is hij verbonden aan de Musikschule Konservatorium Zürich als cellodocent en als dirigent van diverse jeugdorkesten.